Gebaren zijn in het lexicon niet als links- of rechts-handig omschreven

Sommige gebaren maak je met een hand, sommige met twee. Gebaren als ETEN, VAKANTIE of GEWOON worden allemaal met een hand gemaakt. Dat is wat er in het lexicon ligt opgeslagen. Of die ene hand de linkerhand of de rechterhand is, blijkt in geen enkele gebarentaal iets uit te maken: het gaat nooit iets anders betekenen. Links of rechts hoeft daarom niet in een woordenboek opgenomen te woorden, en staat ook niet in je ‘mentale lexicon’, de woordenschat die elke spreker in zijn hoofd heeft. Op het moment dat een gebaar echt uitgesproken wordt, moet de keuze tussen links of rechts gemaakt worden. Rechtshandigen kiezen dan meestal voor rechts, linkshandigen voor links – tenzij je bijvoorbeeld net een kopje thee vasthoudt met je voorkeurshand.

Voor tweehandige gebaren geldt precies hetzelfde. Bij symmetrische gebaren is er geen verschil tussen de twee handen: ze doen precies hetzelfde. Hooguit kan in de uitspraak soms de ene hand wat hoger gehouden worden dan de andere, maar ook dit zal bij de kijker niet tot verwarring over de betekenis leiden. Asymmetrische gebaren zoals THEE of IPAD kennen net als eenhandige gebaren de mogelijkheid om ze linkshandig of rechtshandig uit te spreken. Maar in geen enkele gebarentaal in de wereld is tot nu toe gevonden dat de linkshandige IPAD iets anders betekent dan de rechtshandige IPAD, bijvoorbeeld. Taalkundigen zeggen daarom: links-rechts is een fonetisch verschil, een kwestie van uitspraak, maar geen fonologisch verschil.
Iets anders ligt het bij het gebruik van gebaren in een verhaal of gesprek. Hier kan de keuze tussen links en rechts een betekenis toevoegen, op het moment dat er van hand gewisseld wordt. Een contrast tussen twee woorden (DOOF en HOREND bijvoorbeeld) kan benadrukt worden door het ene gebaar met de linkerhand en het andere gebaar met de rechterhand te maken.